Jan van Genten fotograferen op Helgoland – complete gids voor vogelfotografie

Helgoland is misschien niet het eerste waar je aan denkt bij een fotografietrip, maar als je van zeevogels houdt, móet je dit eiland eens bezocht hebben.

Elke lente verzamelen duizenden Jan van Genten zich op de steile rode kliffen om te broeden. Het bijzondere? Je hebt geen schuiltent of camouflage nodig en toch kom je extreem dichtbij.

In deze complete gids vind je alles wat je moet weten: van reistips en uitrusting tot de beste plekken, camera-instellingen en creatieve composities. Zo kom jij thuis met unieke foto’s die verder gaan dan de standaard plaatjes.

 

Waarom Helgoland een paradijs is voor vogelfotografie

Helgoland is een klein Duits eiland in de Noordzee, zo’n 70 kilometer uit de kust bij Cuxhaven.

Het bestaat uit twee delen: het hoofdeiland – bekend om zijn steile rode zandsteen kliffen – en het zustereiland Düne, dat je met een klein bootje in slechts een paar minuten bereikt.

Ondanks het formaat van slechts 1,7 km², herbergt Helgoland de grootste jan-van-gentkolonie van Duitsland. In sommige jaren zijn hier meer dan 3.000 broedparen geteld! Wat het tot een van de dichtstbevolkte jan-van-gentkolonies van Europa maakt.

Maar wat Helgoland écht bijzonder maakt, is de manier waarop je deze imposante zeevogels kunt fotograferen. Dit is geen plek waar je uren in een schuiltent hoeft te wachten. Je staat gewoon op het wandelpad en de vogels zitten letterlijk op armlengte afstand. Nestelend op de richels onder je, zwevend op ooghoogte langs de kliffen of baltsend op slechts een paar meter van het pad.

Voor fotografen is dat ongekend.

Wat het zo uniek maakt:

• Extreem dichtbij: de vogels broeden pal naast het wandelpad

• Ooghoogte: je fotografeert zonder statief of verhoging – ideaal voor intieme portretten

• Dramatische achtergronden: hoge kliffen, open zee of een mistige lucht – allemaal binnen één compositie

• Vrijheid: geen gids, geen schuilhut, geen toegangsbewijs – je kunt zelf bepalen waar en wanneer je fotografeert

• Kleinschalig: Nog geen 10 minuten lopen vanaf onze accommodatie en we stonden oog-in-oog met de jan-van-genten.
  

• Bonus op Düne: op het strand van het zustereiland liggen vaak tientallen zeehonden te zonnen – perfect voor een tweede fotoserie

En dat allemaal binnen een eiland dat je in minder dan een uur rondloopt. Helgoland is overzichtelijk, toegankelijk én ongelooflijk rijk aan fotomogelijkheden. Of je nu voor close-ups gaat, bijzonder gedrag in beeld wilt brengen of droomt van wijdse landschappen met vliegende jan-van-genten – hier komt alles samen.

De vogels broeden letterlijk naast het wandelpad

De beste tijd om jan-van-genten te fotograferen

De jan-van-genten arriveren op Helgoland rond eind maart. De eerste weken zijn vooral interessant voor het observeren van territoriumgedrag: vogels keren terug naar hun nestplek van vorig jaar, verdedigen deze fel en beginnen aan hun baltsrituelen. Het is fascinerend om te zien hoe koppels elkaar begroeten met synchroon klapperende snavels en sierlijke bewegingen.

In mei, juni en juli barst het leven echt los op de kliffen. De nesten zijn volop bezet, ouders vliegen af en aan met vis, kuikens worden gevoerd en beschermd, en de lucht gonst van jan-van-genten die in- en uitvliegen. Dit is hét moment voor actie- en gedragsfotografie.

Tegen augustus worden de kuikens groot genoeg om te oefenen met vliegen. Je ziet dan veel 'first flights'. Onhandige pogingen waarbij ze de wind proberen te begrijpen.

Hoewel de activiteit langzaam afneemt richting september, kun je in deze periode nog steeds unieke beelden maken, zeker als je op zoek bent naar rustigere momenten.

Jan van Genten verdedigen hun kleine territorium fel

 

Hieronder een handig overzicht per periode:

Wil je drama, actie en interactie vastleggen? Dan is juni jouw maand. Maar ook mei biedt prachtig licht en frisse begroeiing, en augustus geeft kansen voor originele beelden van vliegende juvenielen.

Ook buiten het seizoen is Helgoland trouwens fotogeniek. In de winterperiode kun je op Düne jonge zeehonden fotograferen tijdens de geboorteperiode. De stranden zijn dan rustiger, de lucht vaak dramatisch grijsm - perfect voor wie houdt van een rauwere, ingetogen sfeer. Een totaal andere ervaring dan het zomerse gekrioel op de kliffen, maar zeker de moeite waard.

 

Hoe reis je naar Helgoland?

Hoewel Helgoland midden in de Noordzee ligt, is het relatief eenvoudig bereikbaar mits je het goed plant. Hier volgt een overzicht van de stappen én enkele reistips specifiek voor fotografen:

Stap 1: Naar Cuxhaven (Duitsland)

De meeste bezoekers vertrekken vanuit Cuxhaven, een havenstad in het noorden van Duitsland.

• Je kunt er gemakkelijk komen met de auto (voldoende parkeergelegenheid bij de haven)

• Of met de trein, via Hamburg of Bremen. Station: Cuxhaven Hbf

• Vanuit Nederland is het ca. 4,5 tot 6 uur rijden, afhankelijk van waar je woont

📌 Tip: Als je met veel camera-uitrusting reist, is de auto meestal praktischer.

Let op: De catamaran vertrekt al in de ochtend, wat betekent dat je vanuit Nederland vroeg moet vertrekken om op tijd te zijn. Wij kozen ervoor om de avond ervoor al in de buurt van Cuxhaven te overnachten. Dat gaf rust, geen stress én we begonnen de dag uitgerust - een aanrader als je relaxed wilt starten.

 Stap 2: De boot naar Helgoland

Vanuit Cuxhaven kun je met de boot naar Helgoland. Je hebt keuze uit:

• Snelboot (catamaran): ± 75 minuten – snel, maar iets prijziger 

• Reguliere veerboot: ± 2,5 uur – goedkoper, trager 

Koop je tickets online via de website van frs-helgoline

Via de app kan je van te voren gemakkelijk inchecken. De bagage geef je af bij de kade en wordt voor je in en uit geladen.

Stap 3: Overnachten op Helgoland of Düne

Voor fotografie is een dagtrip echt te kort. Het mooiste licht heb je 's ochtends vroeg en 's avonds laat - precies als de meeste toeristen alweer weg zijn. Blijf daarom minstens twee nachten.

Je hebt twee opties:

• Helgoland zelf: meer hotels, restaurants, direct toegang tot de kliffen

• Düne: rustiger, eenvoudiger (camping of vakantiehuisjes), ideaal voor zeehondenfotografie (fotograferen tijdens zonsopkomst en zonsondergang lukt niet met de boot vanuit Helgoland)

Wil je vooral jan-van-genten fotograferen? Kies dan zeker voor het hoofdeiland. Zo kun je op eigen tempo de klif bezoeken, ook tijdens zonsopkomst of net voor zonsondergang.

📍Tip: Kies indien mogelijk voor een verblijf op het bovengedeelte van Helgoland (Oberland). Daar ben je namelijk zó bij de vogels. Je hoeft dan niet telkens via de lange trap of de lift omhoog vanaf het havengebied. Dat scheelt tijd én energie - vooral als je met zware foto-uitrusting loopt of meerdere keren per dag op pad wilt.

 

Beste plekken op het eiland

Helgoland is klein, maar elke hoek heeft zijn eigen fotomogelijkheden. De meeste fotografen blijven hangen bij de kliffen – en terecht – maar er is meer te ontdekken. Dit zijn de plekken waar ik zelf de meeste tijd doorbreng.

1. Klippenrandweg / Lummenfelsen

Dit is dé plek voor jan-van-genten fotograferen. Het pad loopt bovenlangs de kolonie en geeft uitzicht op honderden nesten. Je ziet er vogels baltsen, nestmateriaal stelen bij de buren en soms op ooghoogte voorbij zweven.

Het mooie is dat je hier meerdere soorten in één shot kunt hebben: drieteenmeeuwen op richels, zeekoeten en alken in de lagere lagen, en soms een zilvermeeuw die het allemaal in de gaten houdt.
Ga vroeg of laat op de dag voor het mooiste licht, en neem de tijd om verschillende hoeken uit te proberen. Elke paar meter verandert je achtergrond compleet.

2. Lange Anna

De iconische vrijstaande rots van Helgoland. Overdag is het een herkenningspunt in landschapsfoto’s, maar het wordt pas echt interessant bij zonsopkomst of -ondergang. Dan kun je silhouetten maken van jan-van-genten die rond de rots cirkelen.

3. Het strand van Helgoland 

Ten noorden van het eiland strekt zich een relatief rustig strand uit. Met laag water na een storm kun je fossielen, zeesterren, schelpen of soms zelfs barnsteen vinden.

Let op dat je niet wegzakt in het opgehoopte zeewier zoals ik deed. Ik stapte er nietsvermoedend in en had vervolgens een week lang schoenen die naar verrotte sushi roken.

Hier zoeken soorten als onder andere graspiepers, witte kwikstaarten, scholeksters, eidereenden en diverse  meeuwen hun voedsel tussen zeewier en aangespoeld vermolmd materiaal. Het is lang niet zo bekend bij fotografen, maar zeker de moeite waard. 

4. Düne

Met de kleine boot ben je in een paar minuten op Düne, en daar vind je een compleet andere setting. Het strand is breed en open, met vaak tientallen grijze zeehonden en gewone zeehonden die liggen te rusten of spelen in de branding.

Fotografeer vanaf een veilige afstand en let op de borden die de rustzones aangeven. Naast zeehonden zie je hier ook regelmatig eidereenden, scholeksters, visdieren en broedende meeuwen. In de trektijd kunnen er zelfs verrassende soorten opduiken, zoals strandlopers of sterns. Met wat geluk zie je hier in de verte jan-van-genten duiken naar vis!

Tip: Loop links-om het eiland zodat je eindigt bij het restaurantje voor een lekkere lunch.

Wil je de zonsopkomst fotograferen op Dune dan zul je een overnachting moeten boeken.

5. Struikzones en bosjes op het eiland

Tussen al het open gras en de kliffen vind je op Helgoland ook beschutte hoekjes met struiken en lage bomen, vooral rond het Kurpark en het Fanggarten. In het voorjaar en de herfst zijn dit hotspots voor zangvogels en voor dwaalgasten die hier uitrusten na hun lange tocht over zee.

Goudhaantjes, vuurgoudhaantjes, roodborsttapuiten en soms zelfs blauwborsten scharrelen er door de takken. Vogelaars hopen hier elk jaar op zeldzaamheden zoals een draaihals of kortteenleeuwerik. Het mooie is dat je hier heel dicht bij kunt komen: vaak zitten de vogels laag in de struiken, soms op nog geen paar meter afstand. Perfect voor wie naast zeevogels ook kleinere soorten wil fotograferen en altijd met de kans op een onverwachte verrassing.

Wat neem je mee naar Helgoland?

Eén van de grote voordelen van fotograferen op Helgoland is dat je niet hoeft te slepen met extreem lange lenzen. De vogels zitten zó dichtbij dat je met een telezoom zoals een 200–600mm al alle vrijheid hebt.

Het zoombereik is hier echt een pluspunt: je kunt makkelijk wisselen tussen close-up portretten en bredere gedragsfoto’s, zonder van lens te hoeven wisselen of van positie te veranderen.

En juist omdat de vogels op armlengte afstand komen, is het ook leuk om een groothoeklens mee te nemen. Daarmee kun je unieke beelden maken waarin je zowel de vogel als de indrukwekkende omgeving laat zien.  De rode kliffen, de branding, of een dreigende wolkenlucht

 Zulke beelden vallen vaak extra op tussen de vele telefoto’s van dezelfde soort.

Qua kleding: onderschat de wind niet. Zelfs op zonnige dagen kan het fris aanvoelen als je uren op de klif staat. Neem daarom warme laagjes mee, liefst winddicht, en iets om jezelf én je gear te beschermen tegen regen en opspattend zeewater.

En misschien wel de belangrijkste tip: neem meer geheugenkaarten en batterijen mee dan je denkt nodig te hebben. Op Helgoland is de verleiding groot om élk moment vast te leggen - en dat zie je pas aan het einde van de dag op je teller!

Klik hier voor een handige checklist

• Camera met goede autofocus (full-frame of APS-C)
• Telezoom 200–600mm (of vergelijkbaar)
• Groothoek (bijv. 16–35mm) voor vogel + omgeving
• Regenhoes voor camera/lens
• Stevige dagrugzak
• Extra accu’s (min. 2–3)
• Voldoende geheugenkaarten
• Lensdoekjes / microvezel
• Monopod (optioneel)
• Drybag / plastic zak voor noodgevallen
• Warme laagjes (ook in de zomer)
• Winddichte jas
• Regenkleding
• Handschoenen en muts bij kou
• Zonnebril & zonnebrand
• Snacks & water (weinig voorzieningen bij de kliffen)
• Verrekijker
• Telefoon/kaart voor navigatie

Camera-instellingen en tips voor unieke foto’s op Helgoland

Helgoland biedt enorm veel kansen voor creatieve vogelfotografie. Het weer, het licht en de vogels zelf veranderen continu, waardoor je in één dag totaal verschillende beelden kunt maken. Hieronder vind je zowel mijn basisinstellingen als ideeën om verder te gaan dan de standaard telefoto van een jan-van-gent op een rots.

 

Basisinstellingen

Sluitertijd: voor actie en vluchtbeelden start ik op 1/1600s of sneller (1/2500s bij harde wind of snelle duiken).

Diafragma: f/6.3 – f/8 geeft een goede balans tussen scherpte en voldoende achtergrondonscherpte.

ISO: meestal tussen 400–1000, afhankelijk van licht. Op donkere dagen of bij tegenlicht kun je hoger gaan.

Autofocus: AF-C met subject tracking of Eye AF voor vogels.

Creatieve technieken

High-key fotografie

Op bewolkte dagen kun je het felle, egale licht gebruiken om een zachte, lichte stijl te creëren.

• Hoe: overbelicht +1 tot +2 stops zodat de achtergrond (lucht) bijna wit wordt.

• Resultaat: minimalistische foto’s waarbij de vogel en details in de veren helder en zacht ogen.

• Tip: werkt vooral mooi bij solitaire vogels in vlucht of portretten met veel wit in de achtergrond.

Low-key fotografie

Voor een dramatische, donkere sfeer gebruik je low-key.

• Hoe: onderbelicht tot de achtergrond bijna zwart is, en laat het licht alleen op de vogel vallen.

• Resultaat: krachtige, contrastrijke beelden waarbij vormen en silhouetten extra opvallen.

• Tip: ideaal in laat avondlicht of als een vogel tegen een donkere klif vliegt.

Slow shutter voor bewegingsonscherpte

Niet elke foto hoeft haarscherp te zijn. Bewegingsonscherpte kan juist energie en dynamiek toevoegen.

• Hoe: kies sluitertijden rond 1/30s – 1/125s en volg de vogel in een panning-beweging.

• Resultaat: een scherpe vogel tegen een vervaagde achtergrond, of juist abstracte lijnen van vleugels in beweging.

• Tip: oefen dit op de veel voorkomende in- en uitvliegende genten – je hebt eindeloos kansen.

Silhouetten bij zonsopkomst en zonsondergang

Het pad bij Lange Anna is perfect voor silhouetten.

• Hoe: meet het licht op de lucht, onderbelicht iets, en laat de vogel donker afsteken tegen de warme kleuren.

• Resultaat: grafische beelden die vaak tijdloos ogen.

Gebruik van groothoek

Omdat de vogels zo dichtbij komen, kun je met een groothoeklens de omgeving meenemen.

• Hoe: ga laag zitten, gebruik een groothoek (16–35mm) en laat de kliffen, zee of lucht meespelen in de compositie.
• Resultaat: uniekere beelden die het verhaal van de plek vertellen, niet alleen de vogel.

Extra tips 

• Speel met voorgrond: gebruik gras, hekwerk of rotsen om diepte te creëren.

• Varieer standpunt: ga door je knieën of zoek een hoger punt om af te wijken van ooghoogte.

• Let op interactie: balts, ruzies en voermomenten leveren vaak meer emotie op dan losse portretten.

• Wees geduldig: vaak gebeurt het beste moment net na de drukte, als de meeste mensen al weg zijn.